Spelen is – naast gesprek, werk en viering – één van de vier basisactiviteiten van het jenaplanconcept. Vanaf de middenbouw beperkt de basisactiviteit spel zich echter veelal tot het speelkwartier, het overblijven en de sportspelen bij de gymlessen. Een enkele keer, als er tijd over is, kan er nog weleens een kringspel worden gespeeld, maar daar houdt het dan ook meestal wel mee op. Ook op jenaplanscholen worstelen we tegenwoordig steeds vaker met tijdsdruk om het ritmisch weekplan rond te krijgen.
Tijd om hier verandering in te brengen en terug te gaan naar de basis van het spelen. Spelen biedt meer dan een geweldige rijkdom voor het creëren van betekenisvol onderwijs, zoals we ook terugvinden in de literatuur van het jenaplanconcept. Peter Petersen rekent spelen immers tot de grondkrachten van de kinderlijke ontwikkeling (Petersen, 1988).
De onderzoeksvraag voor mijn meesterstuk spitst zich toe op de functie van spel als basisactiviteit en hoe deze betekenis krijgt binnen het ritmisch weekplan van de midden- en bovenbouw van het jenaplanonderwijs. Ik heb me in mijn onderzoek gericht op de Jenaplan School met de Bijbel in Poortvliet, waar ik al jaren met veel plezier werkzaam ben, en dan met name op de middenbouw (groep 5/6) waarvan ik sinds enkele jaren stamgroepleider ben.
Binnen het onderzoek heb ik drie items nader onderzocht, gekoppeld aan literatuurstudie, waaronder de basisprincipes, de kwaliteitskenmerken en de kernkwaliteiten van het jenaplanconcept, en daarnaast mijn stagebezoek vanuit de jenaplanopleiding van HetKan!:
- Het vormgeven van Vrij Onthaal:
Hierbij mogen kinderen ’s morgens bij het binnenkomen op school allerlei activiteiten plannen, waaronder allerlei vormen van spelen. Elk kind en elke stamgroep speelt hierdoor elke dag binnen het ritmisch weekplan. - Het creëren van sociaal-culturele praktijken bij het stamgroepwerk:
Al het stamgroepwerk binnen het ritmisch weekplan biedt mogelijkheden voor het creëren van betekenisvolle spelsituaties in de midden- en bovenbouw. Twee daarvan heb ik nader uitgewerkt:- Historisch denken en redeneren ontwikkelen binnen spel: De Romeinen
- Verhalend ontwerpen: De gezonde McDrive
- Zicht krijgen op een schoolplein passend bij een jenaplanschool waar alle kinderen, inclusief kinderen met een beperking, fijn kunnen spelen.
Middels literatuurstudie en een gehouden enquête in de midden- en bovenbouw heb ik conclusies en aanbevelingen opgesteld voor een natuurlijk samenspeelplein.
Van harte hoop ik, middels mijn meesterstuk, mijn eigen enthousiasme voor spelen in de midden- en bovenbouw van de jenaplanschool over te kunnen brengen en wens ik eenieder veel plezier met spelen!
Petra Wagemaker, april 2024
Meer weten? Jenaplan is leren van en met elkaar: ga gerust via mail met de auteur in gesprek!