In 2021 is de wet over burgerschapsonderwijs aangescherpt en verduidelijkt. Het is aan onze scholen om doelgericht, samenhangend en zichtbaar burgerschap te integreren in het aanbod, maar ook in de omgangscultuur op school.
Jenaplan en Burgerschap, De school als opvoedingsgemeenschap is een publicatie van het lectoraat Vernieuwend Onderwijs van Saxion Hogeschool en de NJPV. Het boek gaat uit van drie invalshoeken van waaruit burgerschap op school vorm krijgt: 1) de wetgeving, 2) de identiteit van de school en 3) de populatie/locatie van je school. Dit boek onderzoekt de belangrijkste bronnen van een eeuw jenaplanonderwijs en biedt een stevige ondersteuning voor de jenaplanidentiteit van je school, met als bottomline dat de persoonswording van elk kind onlosmakelijk verbonden is aan de schoolgemeenschap waarvan het deel uitmaakt: in en aan de stamgroep ontwikkel je je. Alleen dan wordt het Jenaplan ‘de school waar je leert samenleven’.
Hoofdstuk 1: De vernieuwde wet over burgerschapsonderwijs, met daarbij een bespreking van verschillende hedendaagse visies en benaderingen van de burgerschapsopdracht.
Hoofdstuk 2: Een introductie tot het leven en werk van Peter Petersen, bezien vanuit onze huidige aandacht voor de burgerschapsopdracht aan ons onderwijs. Verder bespreekt dit hoofdstuk hoe en waarom het Nederlandse Jenaplan zich verder ontwikkeld heeft om de vereisten van steeds weer nieuwe tijden goed tegemoet te kunnen treden.
Hoofdstuk 3: Burgerschap, zoals Peter Petersen erover schrijft. Het boek zoekt antwoorden vanuit zes verschillende invalshoeken op burgerschapsonderwijs: 1) het waarom van burgerschapsonderwijs; 2) wie is er verantwoordelijk voor burgerschapsonderwijs?; 3) wat is de ideale burger?; 4) Moet burgerschapsonderwijs bepaalde waarden en gedrag voorschrijven?; 5) Wat wordt er benadrukt in burgerschapsonderwijs?; 6) Op welke context richt burgerschap zich (de ‘kleine wereld’ van de kinderen of de grotere maatschappelijke wereld)?
Hoofdstuk 4: Aanvullingen en aanpassingen die Nederlandse Jenaplanontwikkelaars sinds de generatie van Suus Freudenthal aan het concept gedaan hebben, bezien vanuit de burgerschapslens.
Hoofdstuk 5: Ontwerpprincipes voor burgerschapsonderwijs in onze scholen en stamgroepen. Dit hoofdstuk geeft een samenvatting van de ideeën en praktijken rond burgerschap van Petersen en zijn Nederlandse navolgers. De antwoorden op bovenstaande invalshoeken worden samengevat in zes ontwerpprincipes, die als handvatten dienen om gesprekken, projecten, leer- en sociale activiteiten te verdiepen en te verbinden aan niet alleen de wetgeving, maar ook aan de jenaplan-intenties voor de ontwikkeling van het kind en de stamgroep als gemeenschap.
Hoofdstuk 6: Lector Symen van der Zee bespreekt de bevindingen uit deze studie en weegt de krachten en de risico’s van het jenaplanconcept: wat betekent ‘de school als opvoedingsgemeenschap’ in de huidige tijd van permanente versnelling en online samenleven?
In de bijlages onder andere de wettekst en handzame ‘burgerschapsdilemma’s’, die je kunt inzetten in je teamvergadering om opvattingen van burgerschapsonderwijs in jouw school boven te krijgen, te verdiepen en aan te scherpen.