De ‘bliep’ van de handscanner klinkt harder dan voorheen door de rust in het lokaal. De kinderen zijn stiller, beheerster. Zelfs ik ben ingetogener dan gewoonlijk. Of lijkt het vooral zo, en is het mijn inbeelding? Hoe het ook zij… er kleeft iets bijzonders aan dit Laatste Uitleenmoment van het Schooljaar. Als ik om me heen kijk, wil ik geloven dat ik niet de enige ben die geraakt wordt. Of het nu daadwerkelijk met mijn bibliotheekactiviteiten en de laatste uitleen te maken heeft of simpelweg met het besef dat de schoolpoorten deze week sluiten voor de zomervakantie – ik durf het niet met zekerheid te zeggen. En dus koppel ik het graag aan de passie voor het boek, die ik dit hele jaar op school heb mogen voorleven.
De schoolbieb heeft dit jaar een mooie metamorfose ondergaan. Aan de collectie zijn prachtige nieuwe titels toegevoegd die ik heb gepromoot. Soms voelde ik zelf bijna een dichter met mijn lyrische aanprijzingen. Vanochtend kijk ik langs de ruggen van de boeken in de kasten en naar de kinderen met boeken in de handen die nog gebliept moeten worden. ‘Het Kabouterboek’ van Loes Riphagen, ‘De restjes van de zon’ van Edward van de Vendel, ‘Het kleine heelal’ van Annajan Mieras, ‘De spin en de sleutel’ van Anna Woltz, ‘De reis van Manie Schaafijs’ van Zindzi Zevenbergen.
Levenslicht
Neem alleen al dat magistrale ‘De jongen die van de wereld hield’ van Tjibbe Veldkamp. Het is een stevige omwerking van ‘Hier ben ik’, een boek dat hij jaren eerder schreef en waarvan ik het al zo jammer vond dat het niet meer in druk was. Stel je voor, meteen op de eerste bladzijde: op een besneeuwde brug loopt een jongeman. Hij raakt uit balans, zoekt zijn evenwicht bij een tegemoetkomende jonge vrouw en zo belanden beiden in de sneeuw – hun hoofden vlak bij elkaar, hun adem verwarmt het gezicht van de ander. Precies op dat moment ziet een jongen het levenslicht. Nou ja, levenslicht. Hij is een ‘mogelijk kind’, hij is het vooruitgesnelde toekomstbeeld van wat er uit deze ontmoeting kán voortkomen.
Voor niemand is hij zichtbaar, behalve voor Barkov, een oude matroos die als een zorgzame administrator rondzweeft door de wereld van de mogelijke kinderen. Hij geeft de jongen een naam… niet Brug, niet Koud, niet Vlok. Nee, wacht: Adem. Hij neemt hem mee en legt hem alles uit. Maar net als Adem begint te wennen aan zijn plek in de mogelijke wereld begint zijn lichtje al te flakkeren: zijn aanstaande moeder is het briefje kwijtgeraakt van zijn aanstaande vader. Waarschijnlijk ontmoeten ze elkaar nooit meer en wordt Adem van een mogelijk kind nooit een echte jongen in de echte wereld. Barkov kan één ding doen: Adem een heel kort voorschot op zijn leven geven, om zijn ouders bij elkaar te brengen. De korrels in de zandloper beginnen al te stromen.
'Omgevallen boeken, scheve stapels, lege planken… Geen enkele plek ziet er fraai uit na een plundering, maar in een schoolbibliotheek is het vooral een goed teken.'
Maar goed, bewaar die sneeuwsferen maar tot de kerstvakantie! Och… er is zoveel meer, zoveel moois. Wanneer ik dit jaar op school was, kon ik het eenvoudigweg niet laten om te orakelen over al die boeken. En het werkte. Wekelijks liep ik rond, herschikte de planken. Omgevallen boeken, scheve stapels, lege schapjes… Geen enkele plek ziet er fraai uit als er net een plundering heeft plaatsgevonden, maar in een schoolbibliotheek is het vooral een goed teken.
De geur van nieuwe boeken
Bij elke nieuwe levering organiseerde ik een ‘sneak preview’. Niets wekt immers zoveel nieuwsgierigheid als een ongeopende doos. De geur van nieuwe boeken, zoals hij dwars door de kartonnen laag sijpelt. Dan is begerigheid heel moeilijk te bedwingen.
Boekenliefde lijkt dikwijls te starten met een populaire serie. ‘Het dagboek van een muts’, ‘Dogman’, ‘Het leven van een loser’… Naarmate het schooljaar vordert en we meer en dieper ingaan op de meest uiteenlopende verhalen, worden de welbekende series langzaam maar zeker aan de kant gezet. De grapjes zijn nog steeds leuk, maar de hoofdpersonages beginnen gewoontjes en de verhaallijnen voorspelbaar te voelen. Veel kinderen beginnen te verlangen naar net wat meer diepgang in de personages, net wat meer verhaal.
'Veel kinderen beginnen te verlangen naar net wat meer diepgang in de personages, net wat meer verhaal'
Ik houd het niet als een methodisch turvende wetenschapper bij, maar ik meen toch stellig waar te nemen dat er gaandeweg het jaar meer Mutsen en Losers in de kast blijven staan, en dat nieuwe plundertochten vaker worden ondernomen naar andere titels. Dan wordt ‘Niemandsjongen’ van Katherine Marsh of ‘De jongen achter in de klas’ van Onjali Q. Rauf van het rek geplukt. Er waren momenten waarop twee kinderen tegelijk ‘Het boek van Beatrice’ van Kate DiCamillo of ‘Mot en de metaalvissers’ van Sanne Rooseboom wilden hebben en we samen een oplossing moesten verzinnen.
Wat Ted van Lieshout kan
Dit was het dan voor dit jaar. De laatste bliep heeft geklonken. Iedereen heeft nog één ‘laatste’ boek meegenomen om in de vakantiekoffer te stoppen. In zo’n koffer hoort een flinke dosis ontspanning te zitten. Daarnaast – want we willen uiteraard saaiheid voorkomen – mogen de nieuwsgierig makende woorden niet ontbreken. Een vleugje spanning en een snufje griezeligheid, een flintertje schoonheid en een sprankje hoop. Dan nog een toefje liefde en, voilà, de ingrediënten voor een geslaagde kofferinhoud.
Bijna worden de laptops dichtgeklapt en de boeken geopend. Tijd om enkele zomerse weken ongestoord te lezen om jezelf en jouw wereld te herkennen of juist de ander te zien. Ik zet de laatste boeken recht en kijk naar het centrale tafeltje, dat ik als etalage voor mijn boekentips heb gebruikt. Er ligt niet veel meer.
Toch nog één tip voor jouw vakantiekoffer: ‘De gemene moord op Muggemietje’. Ted van Lieshout kennen we van zijn hartveroverende ‘Boer Boris’-serie (altijd weer zoeken naar die muis en die merel op iedere bladzijde). Maar zijn oeuvre is ontzettend rijk en gevarieerd. In 2018 raakte ik verknocht aan zijn schrijfstijl toen ik de bundel ‘Ze gaan er met je neus vandoor’ las. Toen ‘De gemene moord op Muggemietje’ verscheen in 2020, moest ik hem meteen hebben. Mijn liefde voor poëzie kreeg door het creatieve taalspel van Van Lieshout een andere dimensie. Het boek werd niet voor niets in 2021 met een Zilveren Griffel bekroond.
'Mijn liefde voor poëzie kreeg door het creatieve taalspel van Van Lieshout een andere dimensie'
Om in de zomerse sferen te blijven, vind ik ‘De gemene moord op Muggemietje’ uitermate geschikt. Het bevat de ideale combinatie van spanning, humor en creativiteit. Je zit al op het puntje van je stoel wanneer de gruwelijke moord wordt gepleegd en het boek daarvan wordt beschuldigd. Het gevolg, een bloedstollende speurtocht waarin het boek talloze pogingen onderneemt om te bewijzen dat er echt een andere dader moet worden gezocht en beschuldigd. Wie o wie heeft Muggemietje in koelen bloede van het leven beroofd? Tot het einde blijft het een mysterie waardoor je aandacht eenvoudigweg niet kán verslappen.
De zoektocht naar de ware zondaar wordt geïllustreerd door de meest creatieve uitingen op een felgele achtergrond. Prachtige letters. In verschillende groottes, op verschillende plekken. Het zorgt voor originele composities. De afwisseling maakt nieuwsgierig. Je verheugt je om de pagina om te slaan. Het is een kunstwerk in boekvorm met een wel heel vermakelijk poëtisch verhaal. De wijze waarop deze nasporing wordt uitgevoerd is een traktatie voor oog en brein. Met die letters en die harde kleuren, met sublieme woorden en vindingrijke taal, wordt een weg bewandeld die de spanning met een rap tempo opvoert. En dan die laatste pagina… stilte… ingehouden adem en dan… een zucht van opluchting… Ultiem genot voor in de hangmat.
Judith Knapp is behalve redactielid van Mensenkinderen, ook leesconsulent voor Bibliotheek De Domijnen. Ze maakte ook de foto's bij dit artikel. De beeldengroep op de eerste foto is de Maastrichtse dichter en toneelschrijver Alfons Olterdissen die een groep kinderen voorleest.
Besproken boeken:
De jongen die van de wereld hield
Tjibbe Veldkamp
Illustraties: Mark Janssen
(Querido 2023, 184 pagina's, € 17,99, leeftijd: bovenbouw)
De gemene moord op Muggemietje
Ted van Lieshout
(Leopold 2020, 80 pagina's, € 15,99, leeftijd: middenbouw)
1 reactie