Als de dag begint, druppelen de kleuters binnen in de groep van juf Myrthe. Allemaal weten ze precies wat ze kunnen gaan doen. Aanmelden, even een spelletje of een boekje kiezen en dan in de startkring. Myrthe neemt ons mee in het ritme van haar dag, waarin ze de kinderen structuur biedt om vooral zelf aan het werken en het spelen te gaan. Faith mag vandaag presenteren. De groep schuift naar het puntje van hun bankjes als ze vertelt dat ze thuis twee slangen heeft…
Het is dinsdag 8.20 uur. De deur van de school gaat open. Ouders brengen hun kind bij ons in de onderbouw de stamgroep binnen. ‘Goedemorgen, juf!’ ‘Goedemorgen Hugo, fijn dat je er weer bent!’ Ik sta als stamgroepleider van de stamgroep Maanvissen bij de ingang van het lokaal om alle kinderen te verwelkomen. Hugo vliegt enthousiast de kring in, klikt zijn eigen foto op het digibord aan als ‘aanwezig’ en gaat meteen aan de slag met iets uit de kist met friemelspelletjes. Daar komt Faith aan. Zichtbaar trots. Ze rijdt zelfverzekerd een koffer vooruit, de stamgroep binnen. ‘Juf, weet je nog: vandaag mag ik presenteren!’
We presenteren deze periode met de ik-koffer. Iedere periode staat er een jenaplanessentie centraal. Deze keer is het de essentie ‘presenteren’. Thuis mag je dan allemaal spulletjes en foto’s verzamelen aan de hand van een verzamelkaart. In de kring presenteer je dan aan de rest van de stamgroep je eigen ‘schatten’. Je laat ze zien en vertelt erover. Zo leren we onszelf presenteren: voor een groep staan, contact te maken met de rest als publiek, een verzorgde presentatie geven en duidelijk, verstaanbaar te praten en woorden goed uit te spreken. De kinderen in de kring kijken opgewekt naar Faith en hebben duidelijk zin in haar verhaal.
Meebewegen met de verwondering van kinderen
De bel gaat. Het is tijd om in de kring de dag met elkaar te openen. De friemelspelletjes en prentenboeken worden door de kinderen opgeruimd. We zeggen de ouders gedag, geven een laatste kus of zwaaien nog even. Het ochtendliedje wordt ingezet.
Faith heeft de beurt voor de dagopening, want zij is vandaag toevallig ook de daghulp. Als daghulp zit je naast de juf, help je met klusjes, krijg je vaker de beurt en mag je met je maatje vooraan in de rij staan. Wat de kinderen niet weten is dat dit mij als stamgroepleider de gelegenheid geeft om het betreffende kind extra goed te observeren.
Met de dagopeningskaart gaat Faith alle stappen langs en geeft anderen een beurt. We tellen de kinderen in de kring. Welk getal op de getallenlijn hoort daarbij? We kijken op het bord wie zichzelf nog niet heeft aangeklikt bij zijn of haar foto. Is iedereen er? We zingen het liedje van de dagen van de week en we bespreken de kalender en het weer van vandaag. “Wat gaan we eigenlijk allemaal doen vandaag?”, roept Olivia. De dagritmekaarten worden vervolgens in goede volgorde opgenoemd, zodat we weten wat er deze dag allemaal komen gaat. Wanneer de conciërge langskomt om te horen wie er afwezig is, geeft de daghulp door wie we missen. Na wat bewegen op een liedje, begint Faith haar presentatie.
'In het Jenaplan bewegen we graag mee op de motivatie en nieuwsgierigheid van de kinderen zelf'
Ze vertelt over haar lievelingsboek, waar we straks, tijdens de pauzehap, uit zullen lezen. Ook laat ze haar danspakje zien, want dansen is haar sport. Vervolgens toont Faith een foto van haar huisdieren… twee slangen. Aandacht had Faith al, nu is er regelrechte verwondering. Vingers schieten de lucht in en Faith geeft iedereen de beurt. “Hoe heten jouw slangen?”, “Wat eten slangen eigenlijk?”, “Drinken ze ook?”, “Kan je de slangen ook een keer mee naar school nemen?” Wat een fantastisch idee! Zo kunnen we nog meer leren over slangen. In het Jenaplan bewegen we graag mee op de motivatie en nieuwsgierigheid van de kinderen zelf, dus prima om dit onderwerp nog even te laten voortduren: we spreken af dat – als het thuis ook kan en mag – Faith morgen de slangen in de kring mag laten zien.
Werken aan je weekplan
Het is tijd voor spelen en werken. De kinderen hangen hun naamkaartje op het kiesbord bij het kaartje van de hoek waar ze graag willen gaan spelen. Sommige oudste kleuters hebben gekozen voor het werken aan hun weekplan. Het weekplan bestaat uit twee doelgerichte en betekenisvolle opdrachten die zij in een week moeten afronden. Deze week is een van de opdrachten: het bouwen van een ziekenhuis aan de hand van een bouwplaat. We werken in de school momenteel aan het project ‘Ik ben gezond!’ en we hebben het eerder al gehad over ‘ziek zijn’ en ‘het ziekenhuis’. Dit keer leren we ruimtelijk bouwen en spelenderwijs komen er ook verschillende rekenbegrippen aan bod. Als je er even niet uitkomt, gebruiken we de stappen van het zelfstandig werken.
‘Het handje’ binnen het zelfstandig werken staat heel de dag door centraal. Iedere vinger van je hand betekent een stap, waarbij het doel is om een probleem zelfstandig of met behulp van anderen op te lossen. Zo leren kinderen omgaan met uitgestelde aandacht en om zelfstandig iets op te lossen. De vijfde en laatste stap is het zitten op de rode kruk in de kring. De juf, maar ook anderen kunnen dan zien dat jij nog hulp nodig hebt en zij kunnen dan naar jou toe stappen om deze hulp te bieden.
Als het tijd is voor de pauzehap, is er eerst vijf minuten stiltetijd. Tijd om te luisteren naar de stilte. Vervolgens lezen we voor uit het meegenomen boek van Faith. Wanneer we klaar zijn met eten en drinken vertrekken we gezamenlijk en zachtjes naar de gang om de tas op te ruimen en de jas en schoenen aan de trekken. Het is tijd om lekker te gaan bewegen: buitenspelen!
Klassenvergadering: de kring zit vol, hoe passen er nieuwe kinderen in?
In de middag starten we weer met elkaar in de kring. “Juf, je hebt de dagritmekaarten voor de middag niet opgehangen!” “O nee, dat ben ik vergeten! Kunnen jullie anders misschien met elkaar bedenken wat we vanmiddag gaan doen?” Het stapeltje dagritmekaarten leg ik vervolgens in de kring en de kinderen besluiten met elkaar de logische volgorde van de kaarten. Faith hangt ze op het bord.
'In de klassenvergadering worden oplossingen per beurt door de kinderen zelf aangedragen'
Na de korte kring starten we met de klassenvergadering. Ik leg als stamgroepleider een probleem voor: de banken in de kring zijn allemaal vol, terwijl er gaandeweg het jaar nog steeds nieuwe vierjarige kinderen bij komen in de groep. Hoe lossen we dit met elkaar op? Oplossingen worden per beurt door de kinderen zelf aangedragen. “Juf, ik weet het: extra banken erbij!”, “Meer kinderen op een bank”, “We kunnen ook stoelen in de kring erbij zetten!” of “Misschien wat zachte kussens waar we ook op kunnen chillen!” Dat laatste vinden ze blijkbaar allemaal wel een goed idee, want er klinkt een veelstemmig “Jaaaaaaa!”. Ik vind het een prima oplossing.
Samen met twee kinderen kijk ik tijdens ‘stamgroepwerk’ op de iPad naar passende kussens en hoeveel deze kosten, terwijl de anderen verder werken aan een stethoscoop van chenilledraad en kralen. Ook hierbij denken de kinderen aan ‘het handje’ als ze er even niet uitkomen.
'Vragen in de evaluatiekring: liep je vandaag ergens tegenaan? Hoe heb je het opgelost? Hebben we vandaag iets nieuws geleerd?'
We sluiten de dag af met de evaluatiekring. De plaatjes van de opgezochte kussens voor de kring worden eerst nog op het digibord aan de rest van de groep gepresenteerd. Ik vertel de kinderen dat ik de gekozen kussens, als we dit allemaal goed vinden, zal bestellen. Zo hebben we snel genoeg plek voor alle kinderen in de kring!
Vervolgens evalueren we de dag. Wat was er vandaag leuk of niet zo leuk? Liep je vandaag ergens tegenaan? Hoe heb je dat opgelost? Hebben we vandaag iets nieuws geleerd? Even is het stil… Dan beginnen langzaam de antwoorden te stromen: “Ik heb vandaag over slangen geleerd!”, “Ik wist niet dat slangen muizen aten!”, “Ik ging iemand helpen vandaag!”, “Vandaag mocht ik presenteren en ik vond het leuk!”, “Ik heb aan het handje gedacht en ik ben niet naar de juf gegaan!”, “Ik ging iemand troosten, want die was verdrietig.”
Nog zo klein, maar groots in hun zelfstandigheid
Het is allemaal zo gewoon, zo alledaags als je het de Maanvissen zou vragen. Ik als stamgroepleider weet wel beter. Hoe trots ben ik om na bijna vijftien jaar nog steeds in het jenaplanonderwijs te werken! Alle leerdoelen ‘verstopt’ in de dag, betekenisvol binnen het thema en het spelend leren, midden in de belevingswereld van het kind. Genieten is het, iedere dag weer. En ja, de kinderen: eigenlijk zijn ze nog zo klein, zo jong, maar al zo groots in hun zelfstandigheid en samen zijn. Dat laten ze mij iedere dag weer zien.
Je vraagt je misschien nog af hoe het was met de slangen in de kring? Spannend. Leerzaam. Fantastisch. Wat een ervaring! “Juf, ik durfde de slang eerst niet te aaien, maar ik heb doorgezet en heb het toch gedaan!” Ik bedoel maar. Jenaplan: samen, leren, leven!
Myrthes verhaal is een voorbeeld van hoe de dag van een onderbouwgroep er kan uitzien. Het Jenaplan krijgt niet op elke school precies op dezelfde manier vorm. De basisingrediënten en de pedagogische grondslag zijn hetzelfde, maar de invulling van de schooldag kan van school tot school, van stamgroep tot stamgroep, verschillen. Vraag er gerust naar: scholen zullen je graag een kijkje geven bij hun jongste groepen.
Illustraties: Saskia Pekelharing
0 reacties